O bir siyahi
1774’te Birleşik Devletlerin Kurucuları, köle ithalatı için izin vermeyi reddettiler. 1783’te köle ticareti durduruldu. Onlar Amerika’da köleliğin tamamen kaldırılmasını istiyorlardı.
Onlara göre, ‘bir insana başka bir insanın sahip olması yanlıştı’. Amerikanın Kuzey Devletleri, 19. yüzyılın başlarında köleliği kaldırdılar. New Jersey 1804’de köleliği kaldıran en son devlet oldu.
Fakat ekonomisi tamamen tarıma dayanan Güney Devletleri -başta Güney Carolina ve Georgia olmak üzere- buna karşı çıktılar. Onlar çiftliklerinin işletilebilmesi için köleye ihtiyaçları olduğunu savunmaktaydılar.
19. yüzyılın başlarından itibaren Kuzey Devletleri köleliğin tamamen kaldırılması için çalıştı...
Sonuçta, 1861’de 11 Güney Devleti, Federasyondan ayrılma kararı alırlar.
* * *
Daha önce kurulmuş olan Demokratik Parti köleliği savunan Güneyli üyeleri ile köleliğe karşı çıkan kuzeyli üyeleri arasında ikiye ayrılmıştı.
Cumhuriyetçi Parti de 19. yüzyılın ortalarında ABD’de köleliğin büyük bir tartışma konusu olduğu bir ortamda doğdu: 1854 yılında güney eyaletlerinin köleliği yayma çabalarını önlemek amacıyla...
1860 yılında ilk defa Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Abraham Lincoln başkan seçildi...
Ve kısa bir süre sonra Amerikan İç Savaşı patlak verdi.
Dört yıl süren İç Savaşı Abraham Lincoln önderliğindeki kuzeyliler kazandıSavaşın sona ermesinden kısa süre önce 1863’te köleliğin, ‘Kurtuluş İlanı’ ile kaldırıldığı ilan edilse de, Anayasanın köleliği yasaklayan kararı ancak 13 Ekim 1865’te yürürlüğe girdi...
Fakat Güney Devletleri eski alışkanlıklarını sürdürmeye devam etti. Onlar siyah insana eşit hakların verilmesini reddediyordu...
Siyah insan toprak sahibi kılınmamıştı, siyah insana eğitim verilmemişti. Siyah insanlar korkunç yaşamlarını sürdürmeye uzun süre daha devam edecekti.
* * *
Siyah insana yardım etme düşüncesinde olan Başkan Lincoln, 1865’te suikast sonucu öldürülür.
Bu olay Güneydeki liderlerin, siyah insan lehine yapmayı düşündükleri temel medeni haklar konusundaki yasal düzenlemeleri durdurmalarına neden olsa da, onların bu tavrı 1868’de Birleşik Devletler Anayasasında değişiklik yapılmasını sağlayacaktı.
Bu değişiklikle bütün Birleşik Devletler vatandaşlarına yasaların himayesinden eşit yararlanma hakkı verildi...
Ama bu ‘yasa önünde eşitlik ilkesi ‘ idi...
* * *
1870’te Anayasada yapılan diğer bir değişiklikle bütün Birleşik Devletler vatandaşlarına ırk ve renk ayırımı yapılmaksızın oy verme hakkı tanındı...
Bununla birlikte Güney Devletleri, siyah insana karşı olan tutumunda değişiklik yapmayarak keyfi davranmaya devam etti.
1889-1919 yılları arasında Ku Klux Klan’ın yeniden şekillenmesiyle yaklaşık 3 bin siyah insan KKK üyeleri tarafından öldürüldü.
Yasa tarafından siyah insana oy hakkı verilmiş olmasına karşın, Güneyde bu hakkın kullanılması neredeyse imkánsızdı.
Bunun nedeni ise siyahların seçmen kütüklerine kayıtlarının yapılmaması idi. Siyahların sadece yüzde 5’i kayıt yaptırmayı başarabilmişti.
* * *
Kuzey-Güney Savaşı ertesinde Amerika zenginleşmeye başladı...
Birçok insan için yaşam nispeten daha kolaylaşırken, siyah insan için -artık köle olmamasına karşın- yaşam son derece zordu. Onlar toprağa sahip değildi.
Beyaz insanın yapmak istemedikleri işleri yaptılar.
1930’lu yıllardaki ekonomik kriz, siyah insanı beyaz insandan daha fazla vurdu.
Birçok beyaz insan kendilerinin siyah insandan daha üstün olduğuna inandılar. Onlar bütün siyah insanların tembel ve aptal olduğunu savunmaya devam ediyordu...
Böylece, hemen hemen köleliğin kaldırılmasından yüzyıl kadar sonra birçok siyah insan için yaşam 1865’lerden daha kötü durumdaydı.
* * *
1950’lerde...
‘Kuşlar gibi uçmasını, balıklar gibi yüzmesini öğrendik. Ancak bu arada çok basit bir sanatı unuttuk; Kardeşçe yaşamayı...’ diyen Martin Luther King’in önderliğinde yapılan eşitlik mücadelesi sonucunda siyah insanın durumu yavaş yavaş düzelmeye başladı...
Gene de 1970’li yıllara kadar hemen hemen siyahların tamamının oy kullanmasına izin verilmedi...
Ayrıca... Yasalarla ‘otellerde, lokantalarda, denizde ve karadaki kamuya açık yerlerde, tiyatrolarda ve diğer genel kullanıma sunulmuş yerlerde’ ırka dayalı bir ayrımcılık yapılması yasaklanıyordu...
Ancak Anayasa ve söz konusu yasayla getirilen bu düzenlemelerin tam anlamıyla uygulanması uzun yıllar boyunca mümkün olmadı. Bunun başlıca nedeni, Yüksek Mahkemenin, yasal boşluklardan yararlanılarak, çeşitli maskeler altında ırk ayrımcılığının yapıldığı uygulamalara ve yasama faaliyetlerine destek vermesiydi.
1990’larda, kelli felli bir mahallede bir zencinin ev alması fiyatların düşmesine sebep oluyordu...
* * *
Şimdi siyahî Barack Hüseyin Obama Başkan...
Bunları yazıyorum...
Çünkü...
Hala daha ne ‘değiştiğini’ soranlara rastlıyorum...
İçimden ‘el insaf’ desem de, yüksek sesle bunları anlatıyorum...
MEHMET ALTAN STAR 6/11/2008
1774’te Birleşik Devletlerin Kurucuları, köle ithalatı için izin vermeyi reddettiler. 1783’te köle ticareti durduruldu. Onlar Amerika’da köleliğin tamamen kaldırılmasını istiyorlardı.Onlara göre, ‘bir insana başka bir insanın sahip olması yanlıştı’. Amerikanın Kuzey Devletleri, 19. yüzyılın başlarında köleliği kaldırdılar. New Jersey 1804’de köleliği kaldıran en son devlet oldu.
Fakat ekonomisi tamamen tarıma dayanan Güney Devletleri -başta Güney Carolina ve Georgia olmak üzere- buna karşı çıktılar. Onlar çiftliklerinin işletilebilmesi için köleye ihtiyaçları olduğunu savunmaktaydılar.
19. yüzyılın başlarından itibaren Kuzey Devletleri köleliğin tamamen kaldırılması için çalıştı...
Sonuçta, 1861’de 11 Güney Devleti, Federasyondan ayrılma kararı alırlar.
* * *
Daha önce kurulmuş olan Demokratik Parti köleliği savunan Güneyli üyeleri ile köleliğe karşı çıkan kuzeyli üyeleri arasında ikiye ayrılmıştı.
Cumhuriyetçi Parti de 19. yüzyılın ortalarında ABD’de köleliğin büyük bir tartışma konusu olduğu bir ortamda doğdu: 1854 yılında güney eyaletlerinin köleliği yayma çabalarını önlemek amacıyla...
1860 yılında ilk defa Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Abraham Lincoln başkan seçildi...
Ve kısa bir süre sonra Amerikan İç Savaşı patlak verdi.
Dört yıl süren İç Savaşı Abraham Lincoln önderliğindeki kuzeyliler kazandıSavaşın sona ermesinden kısa süre önce 1863’te köleliğin, ‘Kurtuluş İlanı’ ile kaldırıldığı ilan edilse de, Anayasanın köleliği yasaklayan kararı ancak 13 Ekim 1865’te yürürlüğe girdi...
Fakat Güney Devletleri eski alışkanlıklarını sürdürmeye devam etti. Onlar siyah insana eşit hakların verilmesini reddediyordu...
Siyah insan toprak sahibi kılınmamıştı, siyah insana eğitim verilmemişti. Siyah insanlar korkunç yaşamlarını sürdürmeye uzun süre daha devam edecekti.
* * *
Siyah insana yardım etme düşüncesinde olan Başkan Lincoln, 1865’te suikast sonucu öldürülür.
Bu olay Güneydeki liderlerin, siyah insan lehine yapmayı düşündükleri temel medeni haklar konusundaki yasal düzenlemeleri durdurmalarına neden olsa da, onların bu tavrı 1868’de Birleşik Devletler Anayasasında değişiklik yapılmasını sağlayacaktı.
Bu değişiklikle bütün Birleşik Devletler vatandaşlarına yasaların himayesinden eşit yararlanma hakkı verildi...
Ama bu ‘yasa önünde eşitlik ilkesi ‘ idi...
* * *
1870’te Anayasada yapılan diğer bir değişiklikle bütün Birleşik Devletler vatandaşlarına ırk ve renk ayırımı yapılmaksızın oy verme hakkı tanındı...
Bununla birlikte Güney Devletleri, siyah insana karşı olan tutumunda değişiklik yapmayarak keyfi davranmaya devam etti.
1889-1919 yılları arasında Ku Klux Klan’ın yeniden şekillenmesiyle yaklaşık 3 bin siyah insan KKK üyeleri tarafından öldürüldü.
Yasa tarafından siyah insana oy hakkı verilmiş olmasına karşın, Güneyde bu hakkın kullanılması neredeyse imkánsızdı.
Bunun nedeni ise siyahların seçmen kütüklerine kayıtlarının yapılmaması idi. Siyahların sadece yüzde 5’i kayıt yaptırmayı başarabilmişti.
* * *
Kuzey-Güney Savaşı ertesinde Amerika zenginleşmeye başladı...
Birçok insan için yaşam nispeten daha kolaylaşırken, siyah insan için -artık köle olmamasına karşın- yaşam son derece zordu. Onlar toprağa sahip değildi.
Beyaz insanın yapmak istemedikleri işleri yaptılar.
1930’lu yıllardaki ekonomik kriz, siyah insanı beyaz insandan daha fazla vurdu.
Birçok beyaz insan kendilerinin siyah insandan daha üstün olduğuna inandılar. Onlar bütün siyah insanların tembel ve aptal olduğunu savunmaya devam ediyordu...
Böylece, hemen hemen köleliğin kaldırılmasından yüzyıl kadar sonra birçok siyah insan için yaşam 1865’lerden daha kötü durumdaydı.
* * *
1950’lerde...
‘Kuşlar gibi uçmasını, balıklar gibi yüzmesini öğrendik. Ancak bu arada çok basit bir sanatı unuttuk; Kardeşçe yaşamayı...’ diyen Martin Luther King’in önderliğinde yapılan eşitlik mücadelesi sonucunda siyah insanın durumu yavaş yavaş düzelmeye başladı...
Gene de 1970’li yıllara kadar hemen hemen siyahların tamamının oy kullanmasına izin verilmedi...
Ayrıca... Yasalarla ‘otellerde, lokantalarda, denizde ve karadaki kamuya açık yerlerde, tiyatrolarda ve diğer genel kullanıma sunulmuş yerlerde’ ırka dayalı bir ayrımcılık yapılması yasaklanıyordu...
Ancak Anayasa ve söz konusu yasayla getirilen bu düzenlemelerin tam anlamıyla uygulanması uzun yıllar boyunca mümkün olmadı. Bunun başlıca nedeni, Yüksek Mahkemenin, yasal boşluklardan yararlanılarak, çeşitli maskeler altında ırk ayrımcılığının yapıldığı uygulamalara ve yasama faaliyetlerine destek vermesiydi.
1990’larda, kelli felli bir mahallede bir zencinin ev alması fiyatların düşmesine sebep oluyordu...
* * *
Şimdi siyahî Barack Hüseyin Obama Başkan...
Bunları yazıyorum...
Çünkü...
Hala daha ne ‘değiştiğini’ soranlara rastlıyorum...
İçimden ‘el insaf’ desem de, yüksek sesle bunları anlatıyorum...
MEHMET ALTAN STAR 6/11/2008
0 yorum: